Автомобиль – қозғалудың ең ыңғайлы әдісі. Бірақ қайталана беретін дағдарыстар мен бензиннің өсіп отыратын бағасы сапарлардың құны жайлы мұқият ойлануды қажет етеді. Және автомобиль жүргізушісінің ойына бірден келетін ой – жанармайды үнемдеу. Жанармай шығыны неге байланысты бола алатындығын қарастырып, оны азайту әдісін тауып көрейік.
Бірнеше бағытты бөлек қарастырып, жанармайды үнемдеу шын мәнісінде елеулі болуы үшін не істеу керектігін қарастырайық.
Конструкция ерекшеліктері
- конструкциясы. Құжаттарда көрсетілген шығын – өзіне негізделуді қажет ететін сан болып табылады. Автомобиль иесі цилиндрлердің үлкен көлемі, асырма қуат, турбоайдау, автоматты қорап, толық жетекті трансмиссия жанармайдың асырма тұтынылуын білдіретіндігін түсінуі тиіс.
- Аэродинамикалық кедергі. Машина пішіміне, оның алдыңғы қимасына байланысты және жылдамдықтың үшінші дәрежесіне пропорционалды. 90-100 км/сағ жылдамдықтарда көкейтесті. Осылайша, және «жүйтки» айдау – мәңгі қарсыластар болып табылады.
Мәселені шешу әдістері:
- Автомобиль конструкциясында ештеңені дерлік өзгертуге болмайды. Сондықтан да үнемдеу жөнінде сатып алу мезетінде ойлап, кейіннен ұсақ-түйекте үнемдеп, артық ақшасын тиіс.
- Аэродинамикалық кедергіні қолдан жасаған спойлерлермен, жел қаққыштармен және өзгедей айлабұйымдармен бүкіл конструкцияны аэродинамикалық құбырда сынаусыз мүмкін емес. Ал қосымша айналар, бүйірлік күнқағарлар және аспалар көмегімен арттырып жіберу оңай шаруа. Жай ғана ашық терезелердің өзі турбуленттік тудырып, жанармайдың артық 5-10% «жеп қояды». Төбеге жүк салғыш қажет етілсе, оны шешілетіндей қылу қажет. Оның болуы жанармай шығынын 10% дейін арттырады.
Үйкеліс күштеріне қарсы жұмыс
- Айналу үйкелісі. Ол шиналардағы ауа қысымына, резеңке сапасына, протектор пішіміне байланысты.
- Қозғалтқыштағы және трансмиссиядағы үйкеліс. Автомобильдің техникалық ахуалына және майлау құралының сапасына байланысты.
Үнемдеу әдістері:
- Желі қажетті деңгейге дейін үрленген, тегіс протекторлы және ені есті шиналар қала ішімен барысында айналу үйкелісін көмектеседі.
- Қозғалтқыштағы және трансмиссиядағы майды дер кезінде ауыстырып отыруға тырысыңыз. Ауа сүзгісін де дер кезінде ауыстырып отырыңыз – оның бітеліп қалуы қоспаның жанармайға мөлшерден тыс қанығып, шығынның артуына әкеп соғады.
Физика заңдарының әсері
- Екпін күшін жеңу. Ньютон заманынан белгілі нәрсе- біркелкі жүріс жедел үдеуге қарағанда күштің аз жұмсалуын қажет етеді.
- Жол бедері. Ылдиға көтерілгенде көбірек күш жұмсалады. Ал ылдидан төмен жүргенде тегін үдеу арқасында қалуға болады.
Физика заңдарын пайдаланып қалуға болады ма? Жүк салғыш бөліміндегі артық нәрселерді алып тастап, машинаны барынша жеңілдетсеңіз, бензинді үнемдеу елеулі түрде байқалып қалады. Жолдың тегіс бөліктерімен жүргенде кенет маневрлерді орындамауға тырысыңыз.
Қозғалтқышқа қосымша күштеме
Оған қосалқы құрылғылардың қорегі жатады. Машинадағы әр аспап «дербес» жұмыс істегендей көрінгенімен, дыбыс зорайтқыштардың өзіне қозғалтқыш есебінен өндірілетін қуат жұмсалады. Қосымша жүктемеде қалай үнемдеу керек? Кондиционерді қажетсіз қоспауға тырысыңыз. Ол жанармай асырма шығынын 3-5% арттырады. Сонымен қатар, аккумуляторды сыртқы құрылғыдан зарядталған күйде ұстап отыруға тырысыңыз. Заряды отырып қалған аккумулятормен жүру көп зарядтау тоғының жұмсалуын қажет етіп, генераторға жүктемені арттырып, қозғалтқыш қуатының 2-3% жұмсалуына әкеп соғады.
Нені ескеру қажет?
Жанармайды үнемдеу жүргізушінің осы мәселеге деген көзқарасына орай ондаған пайызды құрауы мүмкін. Әр авто әуесқой техникалық тұрғыдан оңтайлы жүргізу мәнерін қалыптастыруы тиіс. Оған қоса, жанармайды елеулі мөлшерде үнемдеуге келесі жайттар көмектеседі:
- қозғалтқышты кептелістерде тұрғанда өшіріп қою;
- маршрутты жоспарлап алу;
- машинаны маршрутты компьютер, тахометр, шығын өлшегіш, эконометр, круиз-контроль сияқты аспаптармен жабдықтау.
Бұның барлығы шығынды азайтып, максималды бензинді үнемдеу қаншалықты болуын түсінуге көмектеседі.
